[/onderschrift]
Gegevens van de Gamma Ray Spectrometer van de Mars Odyssey orbiter leveren nieuw bewijs voor het controversiële idee dat oceanen ooit ongeveer een derde van het oude Mars bedekten. Ruimtevaartuigafbeeldingen die teruggaan tot Mariner 9 in het begin van de jaren zeventig en de Viking-orbiters en landers later in de jaren zeventig tot aan de huidige orbiters en rovers hebben wijdverbreid bewijs geleverd voor een waterig verleden voor Mars. Ongeveer 20 jaar geleden leidden verschillende onderzoeken tot een wetenschappelijk debat over het mogelijke bestaan van oude Martiaanse oceanen die worden gemarkeerd door zichtbare kustlijnen. Afbeeldingen en topografische kaarten leveren bewijs voor twee verschillende oceanen in één gebied, misschien op verschillende tijdstippen in de geschiedenis van Mars, een grotere op een vroeger tijdstip en een kleinere die later bestaat. Odyssey's GRS kan ondergrondse elementen detecteren, en nieuwe gegevens bevestigen de juiste combinatie van elementen voor twee oude kustlijnen.
De spectrometer heeft het unieke vermogen om elementen te detecteren die tot 1/3 meter of 13 inch onder het oppervlak zijn begraven door de gammastralen die ze uitzenden. Dat vermogen leidde in 2002 tot de ontdekking van waterijs door GRS in de buurt van het oppervlak nabij het noordpoolgebied van Mars, wat leidde tot de beslissing voor de landingsplaats van Phoenix.
'Ons onderzoek stelde de vraag: 'Zouden we een grotere concentratie van deze elementen binnen de oude kustlijnen kunnen zien, omdat water en gesteente dat de elementen bevat, van de hooglanden naar de laaglanden zijn verplaatst, waar ze uiteindelijk als grote waterlichamen bezinken?'' zei University of Arizona planetaire geoloog James M. Dohm, die het internationale onderzoek leidde. 'We vergeleken Gamma Ray Spectrometer-gegevens over kalium, thorium en ijzer boven en onder een kustlijn waarvan wordt aangenomen dat deze een oude oceaan markeert die een derde van het oppervlak van Mars bedekte, en een binnenkust waarvan wordt aangenomen dat deze een jongere, kleinere oceaan markeert.'
De resultaten suggereren dat waterige omstandigheden in het verleden waarschijnlijk elementen als kalium, thorium en ijzer hebben uitgeloogd, getransporteerd en geconcentreerd, zei Dohm. 'De regio's onder en boven de twee kustlijngrenzen zijn als koekjesuitsparingen die kunnen worden vergeleken met de regio's boven de grenzen, evenals met de totale regio.'
De jongere, binnenste kustlijn is het bewijs dat er een paar miljard jaar geleden op de noordelijke vlakten van Mars een oceaan bestond die ongeveer 10 keer zo groot was als de Middellandse Zee, of ongeveer zo groot als Noord-Amerika. De grotere, meer oude kustlijn die een derde van Mars bedekte, bevatte een oceaan die ongeveer 20 keer zo groot was als de Middellandse Zee, schatten de onderzoekers.
De met kalium-thorium-ijzer verrijkte gebieden komen voor onder de oudere en jongere paleo-oceaangrenzen met betrekking tot de hele regio, zeiden ze. De wetenschappers gebruikten gegevens van de laserhoogtemeter van Mars Global Surveyor voor topografische kaarten van de regio's in hun onderzoek.
Wetenschappers die afbeeldingen van ruimtevaartuigen bestuderen, hebben het moeilijk om 'kust'-landvormen te bevestigen, aldus de onderzoekers, omdat de kustlijnen van Mars er anders uit zouden zien dan de kustlijnen van de aarde. De kustlijnen van de kust van de aarde zijn grotendeels een direct gevolg van krachtige getijden veroorzaakt door zwaartekrachtinteractie tussen de aarde en de maan, maar Mars heeft geen grote maan. Een ander verschil is dat meren of zeeën op Mars grotendeels gevormd kunnen zijn uit gigantische puinstromen en vloeibaar gemaakte sedimenten. Nog een ander verschil is dat de oceanen van Mars mogelijk met ijs bedekt waren, wat golfwerking zou voorkomen.
'De GRS voegt belangrijke informatie toe aan de al lang bestaande controverse over de oceanen op Mars', zei Dohm. 'Maar het debat zal waarschijnlijk tot ver in de toekomst doorgaan, misschien zelfs wanneer wetenschappers eindelijk het oppervlak van Mars kunnen bewandelen met instrumenten in de hand, met een netwerk van slimmere robotsystemen in de ruimte, in de lucht en op de grond in hun midden.'
Bron: U van Arizona