Het is een vogel... Het is een vliegtuig... Het is een miljoen keer massiever dan onze zon! Hoe groot moet je zijn om iets heel groots te verbergen? Welnu, in het geval van een superzwaar zwart gat hoef je alleen maar een klein sterrenstelsel te zijn.
Volgens het persbericht van de American Astronomical Society heeft de verrassende ontdekking van een superzwaar zwart gat in een klein nabijgelegen sterrenstelsel astronomen een verleidelijke kijk gegeven op hoe zwarte gaten en sterrenstelsels in de vroege geschiedenis van het heelal zijn gegroeid. Het vinden van een zwart gat dat een miljoen keer massiever is dan de zon in een stervormend dwergstelsel is niet bepaald kinderspel, maar het is een sterke aanwijzing dat superzware zwarte gaten werden gevormd vóór de opbouw van sterrenstelsels.
Dus wat is de naam? Het grote kleine sterrenstelsel heet Henize 2-10. Het bevindt zich op 30 miljoen lichtjaar van de aarde en is geen onbekende voor astronomen en staat bekend om zijn snelle stervorming. Deze onregelmatige speler is ongeveer 3% zo groot als de Melkweg en wetenschappers denken dat hij sterk kan lijken op enkele van de eerste sterrenstelsels voor vorm in het vroege heelal. 'Dit sterrenstelsel geeft ons belangrijke aanwijzingen over een zeer vroege fase van de evolutie van sterrenstelsels die nog niet eerder is waargenomen', zegt Amy Reines, een Ph.D. kandidaat aan de Universiteit van Virginia.
We weten al een tijdje dat superzware zwarte gaten aanwezig zijn in de kernen van alle 'volledige' sterrenstelsels - we zijn echter een beetje meer gewend aan het in evenwicht brengen van de schaal. In het nabije heelal is er een directe relatie - een constante verhouding - tussen de massa's van de zwarte gaten en die van de centrale 'uitstulpingen' van de sterrenstelsels, waardoor ze concludeerden dat de zwarte gaten en uitstulpingen elkaars groei beïnvloedden.
Twee jaar geleden ontdekte een internationaal team van astronomen dat zwarte gaten in jonge sterrenstelsels in het vroege heelal massiever waren dan deze verhouding zou aangeven...
Het dwergstelsel Henize 2-10, gezien in zichtbaar licht door de Hubble-ruimtetelescoop. Het centrale, lichtroze gebied toont een gebied van radio-emissie, gezien met de Very Large Array. Dit gebied duidt op de aanwezigheid van een superzwaar zwart gat dat materiaal uit zijn omgeving aanzuigt.
'Nu hebben we een dwergstelsel gevonden dat helemaal geen uitstulping heeft, maar toch een superzwaar zwart gat heeft. Dit versterkt de argumenten voor de ontwikkeling van zwarte gaten, voordat de uitstulping van de melkweg wordt gevormd, enorm', zei Reines. Samen met Gregory Sivakoff en Kelsey Johnson van de University of Virginia en de National Radio Astronomy Observatory (NRAO), en Crystal Brogan van de NRAO, observeerde zij Henize 2-10 met de Very Large Array-radiotelescoop van de National Science Foundation en met de nieuwsgierige oog van de Hubble Ruimtetelescoop. Wat vonden ze achter de heggen van de buren? Wat dacht je van een gebied nabij het centrum van de melkweg dat sterke radiogolven uitzendt met kenmerken van die uitgezonden door supersnelle 'stralen' van materiaal die naar buiten worden gespuwd vanuit gebieden dicht bij een zwart gat. Een begrip waar we de laatste jaren aardig vertrouwd mee zijn!
Vervolgens doorzochten ze beelden van het Chandra X-Ray Observatory, waaruit bleek dat ditzelfde, radioheldere gebied sterk energetische röntgenstralen uitzendt. Deze combinatie, zeiden ze, duidt op een actieve, door een zwart gat aangedreven, galactische kern. 'Van niet veel dwergstelsels is bekend dat ze enorme zwarte gaten hebben', zei Sivakoff.
Natuurlijk zijn er centrale zwarte gaten van ongeveer dezelfde massa als die in Henize 2-10 zijn gevonden in andere sterrenstelsels, die sterrenstelsels hebben allemaal veel meer regelmatige vormen - de 'normale' kinderen van de kap. Henize 2-10 verschilt niet alleen in zijn onregelmatige vorm en kleine omvang, maar ook in zijn furieuze stervorming, geconcentreerd in talrijke, zeer dichte supersterclusters. “Dit sterrenstelsel lijkt waarschijnlijk op dat in het zeer jonge heelal, toen sterrenstelsels zich net begonnen te vormen en regelmatig met elkaar in botsing kwamen. Al zijn eigenschappen, inclusief het superzware zwarte gat, geven ons belangrijke nieuwe aanwijzingen over hoe deze zwarte gaten en sterrenstelsels in die tijd zijn ontstaan”, zei Johnson.
Kinderen... Je moet van ze houden!
CREDIT: Reines, et al., David Nidever, NRAO / AUI / NSF, NASA